معادله حسابداری رابطه بین دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه یک کسب‌وکار را نشان می‌دهد و برای استفاده در حسابداری که در آن هر معامله دارای تأثیر دوگانه بر صورت‌های مالی است، اساسی است. هدف از این مقاله درنظرگرفتن اصول معادله صحیح حسابداری و نشان‌دادن نحوه عملکرد آن در معاملات مختلف است.
معادله حسابداری چیست؟
در ساده‌ترین شکل، معادله اصلی حسابداری را می‌توان به‌صورت زیر نشان داد:
سرمایه = دارایی‌ها – بدهی‌ها
سرمایه را می‌توان به‌عنوان سود باقیمانده در دارایی‌های یک شرکت پس از کسر کلیه بدهی‌های آن تعریف کرد. یعنی مبلغی که اگر کسب‌وکار تمام دارایی‌های خود را بفروشد و تمام بدهی‌های خود را تسویه کند، باقی می‌ماند. درباره مجموعه با مسئولیت محدود، دارایی به‌عنوان “ارزش خالص” شناخته می‌شود.
سرمایه اساساً نشان‌دهنده میزان سرمایه‌گذاری صاحبان مشاغل به همراه سود یا زیان انباشته است. به‌عنوان‌مثال، اگر می‌خواهید یک کسب‌وکار تجاری منحصربه‌فرد با سرمایه‌گذاری 1000 دلار راه‌اندازی کنید، در اولین روز معادله حسابداری آن نشان می‌دهد که 1000 دلار پول نقد در دسترس است. این ناشی از سرمایه‌گذاری شماست.
معادله مهم حسابداری همچنین می‌تواند به روش‌های مختلف تنظیم شود، از جمله:
دارایی = سرمایه + بدهی
در این قالب، فرمول به‌وضوح نشان می‌دهد که چگونه دارایی‌های تحت کنترل شرکت تأمین مالی شده است. یعنی از طریق سرمایه‌گذاری از طرف مالکان (سرمایه) یا مبالغ بدهکار به طلبکاران (بدهی). همچنین ممکن است به دو نکته جالب دیگر دررابطه‌با فرمول معادله حسابداری توجه کنید:
• این فرم صورت وضعیت مالی را منعکس می‌کند (یعنی دارایی‌ها ابتدا ارائه می‌شوند و رقم کل دارایی‌ها با مقدار کل حقوق صاحبان سهام و بدهی‌ها برابر است)
• این فرمول به‌وضوح نشان‌دهنده این واقعیت است که کل بدهی‌ها همیشه برابر کل اعتبارات است
یعنی دارایی‌ها = سرمایه + بدهی‌ها
دارایی‌ها
دارایی‌ها شامل پول نقد و معادل نقدی یا دارایی‌های نقدی است که ممکن است شامل اسناد خزانه و گواهی سپرده باشد. حساب‌های دریافتنی، مبالغی را که مشتریان آن برای فروش محصولات به شرکت بدهکار هستند، ذکر می‌کند. موجودی نیز یک دارایی محسوب می‌شود.
بدهی‌ها
در معادله حسابداری بدهی‌ها، بدهی‌هایی هستند که یک شرکت بدهکار است و هزینه‌هایی را که باید برای ادامه فعالیت شرکت پرداخت کند، پرداخت می‌کند. باید گفت، بدهی یک بدهی است، چه وام بلندمدت باشد و چه صورت‌حسابی که قرار است پرداخت شود. هزینه‌ها نیز شامل اجاره، مالیات، خدمات شهری، حقوق، دستمزد و سود قابل پرداخت است.
حقوق صاحبان سهام
شماره حقوق صاحبان سهام کل دارایی‌های یک شرکت منهای کل بدهی‌های آن است. می‌توان آن را مجموع مبالغی که یک شرکت در صورت تسویه کلیه دارایی‌های خود و پرداخت تمام بدهی‌های خود باقی می‌گذارد، تعریف کرد. سپس این مقدار بین سهام‌داران تقسیم می‌شود. سود انباشته بخشی از حقوق صاحبان سهام است. این عدد مجموع درآمدهایی است که به‌عنوان سود سهام به سهام‌داران پرداخت نشده است. این مباحث از اصل معادله حسابداری استخراج می‌شوند.
” پیشنهاد مرتبط : آشنایی با پکیج نرم افزار حسابداری صنعتی و تولیدی”
برداشت‌ها، درآمدها و هزینه‌ها چگونه‌اند؟
برداشت‌ها مبالغی است که توسط صاحب مشاغل از کسب‌وکار خارج می‌شود؛ بنابراین منجر به کاهش سرمایه می‌شوند. درآمد و هزینه مربوط به عملکرد مالی واحد تجاری است. معاملات فردی که شامل ثبت درآمد و هزینه است، در نهایت منجر به سود یا زیان آن دوره می‌شود.
اصطلاح سرمایه شامل سرمایه معرفی شده توسط صاحب مشاغل به‌اضافه یا منهای هرگونه سود یا زیان حاصل از آن کسب‌وکار است. سود حفظ شده در تجارت، سرمایه را افزایش می‌دهد و زیان، سرمایه را کاهش می‌دهد. معادله حسابداری همیشه متعادل می‌شود زیرا جنبه دوگانه حسابداری درآمد و هزینه منجر به افزایش یا کاهش مساوی دارایی‌ها یا بدهی‌ها می‌شود.
این معادله را می‌توان گسترش داد تا تأثیر برداشت‌ها و سود (یعنی درآمد کمتر از هزینه) را در بر گیرد:
دارایی‌ها = سرمایه معرفی شده + (درآمد – هزینه) – برداشت‌ها + بدهی‌ها
مثال عملی
ما در حال حاضر مثالی از معادله حسابداری را با معاملات مختلف درون یک کسب‌وکار در نظر می‌گیریم تا ببینیم هرکدام دارای جنبه دوگانه هستند و تأثیر تجمعی را بر معادله اساسی حسابداری نشان می‌دهیم.
مثال:
شرکت گل‌پونه یک کسب‌وکار تجاری را در مهر 1380 آغاز بکار کرد. در اولین ماه معاملات، معاملات زیر انجام شد:
• این شرکت کسب‌وکار خود را با 5000 دلار پول نقد آغاز کرد.
• این شرکت 10 هزار دلار از بانک وام گرفت.
• این شرکت یک ون را به قیمت 12000 دلار نقد خریداری کرد.
• این شرکت 100 واحد موجودی با اعتبار 2500 دلار خریداری کرد (یعنی 25 دلار در هر واحد)
• این شرکت 10 واحد موجودی را به‌صورت اعتباری به مشتری به مبلغ 400 دلار (یعنی هر واحد 40 دلار) به مشتری فروخت.
• این شرکت وام 60 دلاری پرداخت کرد.
• این شرکت 250 دلار وام را پس داد.
• این شرکت 10 دلار از حساب بانک تجاری برای تأمین هزینه شخصی خود برداشت کرد.
ضروری است:
نحوه تأثیر هریک از معاملات فوق بر معادله حسابداری را توضیح دهید و اثر تجمعی آنها را نشان دهید.
راه‌حل:
تأثیر هریک از معاملات فوق در زیر شرح داده شده است و به دنبال آن خلاصه‌ای از تأثیر تجمعی این معاملات بر معادله اساسی حسابداری آمده است:
1. پول نقد (دارایی) تجارت 5000 دلار افزایش پیدا می‌کند و مبلغی که نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری شرکت گل‌پونه به‌عنوان صاحب کسب‌وکار (سرمایه) است.
2. 10000 دلار پول نقد (دارایی) از بانک دریافت می‌شود، اما کسب‌وکار همچنین باید مبلغ مساوی را نشان دهد که نشان می‌دهد وام (بدهی) در نهایت نیاز به بازپرداخت دارد.
نتیجه‌گیری
معادله حسابداری یک اصل اساسی حسابداری و یک عنصر اساسی ترازنامه است و به این شرح است:
دارایی‌ها = بدهی‌ها + حقوق صاحبان سهام
باید گفت سیستمی است که در آن هر معامله هر دو طرف معادله اساسی حسابداری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای هر تغییر در حساب دارایی، باید تغییر مساوی در حساب بدهی مربوط به دارایی یا سهام‌دار ایجاد شود. ترازنامه نیز به سه بخش عمده و اقلام زیربنایی مختلف آنها تقسیم می‌شود: دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام.