مقدمه ای بر قیمت تمام شده کالای خروجی از انبار
در مبحث انبارداری، علاوه بر میزان ورود و خروج کالا ها در انبارها، مقوله ارزش ریالی کالاهای ورودی و خروجی نیز برای حسابداری موسسه حائز اهمیت است . برای محاسبه سود حاصل از فروش یک کالا، اینکه آن کالا چه قیمت تمام شده ای دارد تعیین کننده است. بدین قرار مساله نحوه محاسبه ارزش کالای در گردش، در انبار عنوان می شود. برای محاسبه و رصد قیمت تمام شده کالای خروجی از انبار دو روش وجود دارد: روش دائمی و روش ادواری. در نرم افزار انبارداری لازم است که امکاناتی برای محاسبه ارزش ریالی کالای در گردش در انبار به هر یک از این دو روش تعبیه شده باشد.
در ادامه این مطلب کاربردی در نرم افزار انبارداری کاکتوس ابتدا سیستم دائمی محاسبه قیمت تمام شده همراه به روش های محاسبه آن توضیح داده شده و سپس سیستم ادواری مورد بحث قرار گرفته است.
سیستم دائمی محاسبه قیمت تمام شده
در سیستم ثبت دائمی، تمامی گردش کالا، اعم از ورودی کالا، خروجی ، مرجوعی و امانی بصورت دائم در کارت کالا ثبت میگردد و به واحد تجاری امکان تهیه گزارش موجودی کالا را در هر زمان میدهد. در سیستم ثبت دائمی نرم افزار انبارداری کاکتوس نیز این امکان بصورت کامل پیاده سازی شده است. پس از ثبت ورود و خروج کالاها در هر یک از انبارهای تعریف شده امکان تهیه گزارشات انبار بصورت تعدادی و ریالی وجود دارد که این گزارشات شامل: کاردکس کالا بصورت تعدادی و ریالی، موجودی کالا بصورت تعدادی و ریالی است. در نرم افزار بازرگانی کاکتوس این امکان تعبیه شده است که پس از صدور رسید یا حواله انبار ثبت سند حسابداری نیز بصورت خودکار صورت گیرد. ثبت های سند حسابداری در سیستم دائمی به شرح زیر میباشد:
ورود کالا به انبار ( رسید انبار )
موجودی کالا ***
حسابهای پرداختنی / موجودی نقد و بانک ***
در این حالت پس از خرید مواد اولیه یا کالا سرفصل موجودی کالا بدهکار میشود و در صورتیکه خرید مواد اولیه یا کالا بصورت نقد صورت گیرد سرفصل موجودی نقد و بانک بستانکار میگردد و چنانچه خرید مواد اولیه یا کالا بصورت نسیه یا مدت دار صورت گیرد سرفصل حسابهای پرداختنی بستانکار میگردد.
خروج کالا ازانبار ( حواله انبار )
بهای تمام شده کالای فروش رفته ***
موجودی کالا ***
در زمان ثبت سند حسابداری خروج کالا از انبار مبلغ قیمت تمام شده کالای فروش رفته از محاسبات ریالی انبار بدست امده و در ردیف سند حسابداری درج میگردد.
در این حالت پس از صدور فاکتور فروش هم سند زیر صادر میگردد:
حسابهای دریافتنی ***
فروش کالا ***
مالیات بر ارزش افزوده ***
عوارض ***
در سیستم ثبت دائمی نیازی به انجام عملیات پایان دوره نمیباشد
در نتیجه در سیستم ثبت دائمی نیازی به انجام عملیات پایان دوره نمیباشد و فقط در هر بازه زمانی مورد نیاز، باید شمارش کالا یا همان انبارگردانی صورت گیرد که در نرم افزار انبارداری کاکتوس این امکان نیز تعبیه شده است. کاربر میتواند شمارش اول تا سوم را در قسمت عملیات انبارگردانی انجام داده و کسر یا اضافی انبار را مشخص کند. پس از انجام این عملیات رسید و حواله تعدیل بصورت خودکار توسط برنامه ثبت میگردد.
روشهای محاسبه قیمت گذاری کالا در انبار
تاکنون روش های مختلفی بابت قیمت گذاری کالا در انبار ارائه شده است که به مرور زمان این روشها تغییر کرده و بهینه شده است. مبلغ قیمت تمام شده کالای فروش رفته تاثیر مستقیم روی میزان سود سالیانه یک واحد تجاری دارد به همین دلیل مبلغ این حساب نباید متورم بوده که باعث کاهش سود در واحد تجاری گردد. چندین روش ارائه شده تا کنون برای قیمت گذاری کالا شامل موارد زیر است :
1- روش میانگین موزون:
در این روش ارزش کالای خروجی از انبار به صورت میانگین مقداری ارزش کالای ورودی محاسبه می گردد. بطور مثال در نظر داشته باشید کالای الف در تاریخ اول اریبهشت ماه به تعداد 5 عدد و قیمت 1000 ریال رسید شده است. در این تاریخ موجودی کالای الف 5 عدد و به قیمت هر عدد 1000 ریال در انبار میباشد. سپس در نوبت بعدی کالای الف به تعداد 10 عدد و به قیمت هر عدد 1500 ریال رسید شده است. در این تاریخ موجودی کالا از نظر تعدادی 15 عدد بود و موجودی ریالی بصورت زیر محاسبه میگردد:
20/000= ( 5*1/000 ) + ( 10*15/00 )= بهای تمام شده کالا پس از خرید در نوبت دوم
همچنین مبلغ میانگین موزون یک واحد از کالا بصورت زیر محاسبه میگردد:
(5*1000)+(10*1500)
—————————–
5+10
یعنی قیمت خروجی و بهای تمام شده کالا فروش رفته در این زمان برای کالای الف مبلغ 1333 ریال است.
2- روش اولین صادره از اولین وارده (فایفو):
در این روش تمامی خروجیهای کالا از انبار با توجه به زمان ورود آنها به انبار صورت میگیرد. در ادامه مثال فوق قیمت کالای الف در زمان خروج از انبار به مبلغ 1000 ریال برای هر واحد صادر میگردد. از این روش بیشتر برای کالاهایی که دارای تاریخ انقضا هستند استفاده میشود. مانند مواد غذایی و یا داروهای مصرفی.
3- روش اولین صادره از اخرین وارده (لایفو):
در مثال فوق قیمت خروجی برای کالا با توجه به اخرین ورودی آن صورت میگیرد. مثلا برای اولین خروجی کالای الف مبلغ 1500 ریال برای هر واحد در نظر گرفته میشود، که روش اولین صادره از آخرین وارده به دلیل کاهش شدید سود سالیه واحد تجاری منسوخ شده است.
4- شناسایی ویژه:
در این روش لازم است هنگام خروج کالا مشخص گردد که این کالا از کدام خرید و به چه قیمتی بوده تا با همان قیمت از انبار خارج گردد. در مثال فوق، اگر کالای الف را به عنوان ماشین در یک نمایشگاه ماشین در نظر بگیریم، در هر زمان می توانیم به آسانی مشخص کنیم که چه تعداد ماشین و به چه قیمتی خریداری و در نمایشگاه موجود است. این روش عمدتا در شرکتها و موسساتی استفاده میشود که تعداد کالاهای آنها محدود بوده و متمایز از یکدیگر هستند.
بهترین روش در موسسات و واحدهای تجاری که تنوع کالای زیادی دارند، روش میانگین موزون است که باعث کاهش سود در واحد تجاری نشده و از طرفی به ضرر واحد تجاری هم نمیباشد.
سیستم ادواری محاسبه قیمت تمام شده
در روش ادواری گردش کالا در زمان ورود و خروج کالا در حسابداری هیچ سندی بابت موجودی کالا ثبت نمیگردد
در روش ادواری گردش کالا در زمان ورود و خروج کالا در حسابداری هیچ سندی بابت موجودی کالا ثبت نمیگردد و در حقیقت هیچ تغییری در مبلغ موجودی کالا در طول دوره مالی در حسابداری ایجاد نمیشود و تنها در پایان سال مالی بعد از انجام عملیات انبارگردانی بهای تمام شده کالای فروش رفته و مبلغ ریالی موجودی کالا بدست می آید. مبلغ بهای تمام شده کالای فروش رفته به حساب سود و زیان نیز بسته میشود.
در سیستم ادواری پس از ورود کالا به انبار، تنها فاکتور خرید مربوط به آن صدور سند میشود که ثبت آن به شرح زیر میباشد:
ورود کالا به انبار ( رسید انبار )
خرید کالا ***
حسابهای پرداختنی / موجودی نقد و بانک ***
در این حالت پس از خرید مواد اولیه یا کالا سرفصل موجودی کالا بدهکار میشود و در صورتیکه خرید مواد اولیه یا کالا بصورت نقد صورت گیرد سرفصل موجودی نقد و بانک بستانکار میگردد و چنانچه خرید مواد اولیه یا کالا بصورت نسیه یا مدت دار صورت گیرد سرفصل حسابهای پرداختنی بستانکار میگردد.
خروج کالا ازانبار ( حواله انبار )
حسابهای دریافتنی ***
فروش کالا ***
مالیات بر ارزش افزوده ***
عوارض ***
پس از اتمام دوره مالی، کالاهای موجود در انبار توسط تیم انبارداری شمارش شده و ارزش گذاری میشوند که این ارزش گذاری هم ، همانند سیستم دائمی و با استفاده از یکی از روشهای قیمت گذاری کالا در انبار ( میانگین موزون، فایفو، روش شناسایی ویژه ) انجام شده و بعنوان موجودی پایان دوره در ترازنامه ثبت میشود، همچنین در این زمان مبلغ بهای تمام شده کالای فروش رفته نیز بدست می آید. سپس در ابتدای سال مالی موجودی پایان دوره سال قبل به موجودی اول دوره منتقل میشود.